سرعت توسعه انفورماتیک باعث ایجاد تغییرات عمده ای در شکل پول و سیستمهای انتقال منابع در عرصه بانکداری گردیده است و مفاهیم جدیدی را به عنوان پول الکترونیک و انتقال الکترونیکی آن ارائه نموده است این دو مفهوم ایجاد کننده نوع جدیدی از بانکداری تحت عنوان بانکداری الکترونیکی می باشند بدون تردید با توجه به این تغییرات سریع دیگر جایی برای استفاده از روشهای سنتی بانکداری باقی نمی ماندو بزودی بانکداری سنتی منسوخ خواهد شد.
بانکداری الکترونیکی نیز مانند بسیاری از پدیده های عصر جدید براي رشد وتكامل داری الزاماتی می باشد که یکی از این الزامات شبکه ارتباطی گسترده و ONLINE می باشد برای برقراری ارتباط بین مرکز یک بانک و شعب آن از پیش نیازهای ارائه خدمات بانکداری الکترونیکی توسط آن بانک می باشد.
براي برقراري اين ارتباط راههای مختلفی وجود دارد که بانکها با توجه به اوضاع و احوال جامعه و نوع نگرش مدیران آن بانکها راههای گوناگونی را برگزیده ان که ما دراین مقاله سعی داریم مقایسه اجمالی بین این روشها بعمل آوریم ابتدا ما باید مشخص كنيم از يك شبكه ارتباطي بين بانكي چه انتظاري داريم ؟
انتظاراتی که از یک شبکه ارتباطی وجود دارد به قرار ذیل می باشد
1-ایمنی اطلاعات و جلوگیری از دسترسی افراد غیر مجاز به شبکه
2-قابلیت اطمینان بالای شبکه که متضمن تداوم و پیوستگی سرویس دهی باشد
3- انتقال بدون خطا ی اطلاعات
4-امکان عیب یابی و رفع عیب فوری شبکه
5-برقراری ارتباط در سریعترین زمان ممکن
6- قابلیت پاسخگویی شبكه به انواع نیازها , مصارف و پروتکلهای ارتباطی
7- امكان نظارت و مدیریت جامع , گسترده و متمرکز بر شبکه
8- سهولت و سرعت توسعه شبکه

دو راه اصلی كه براي برقراری ارتباط بين بانكي وجود دارد عبارتند از:

الف -ایجاد شبکه های خصوصی ارتباطی (شبکه VSAT)
ب - استفاده از امکانات ایجاد شده توسط مخابرات

شبكه مبتني بر ماهواره (VSAT)
ایستگاههای زمینی ارتباطات ماهواره ای با آنتن های بسیار کوچک یعنی پایانه های VSAT از سالهای نخست دهه 1980 به عرصه ارتباطات جهانی وارد شد قابلیت ایجاد شبکه های انتقال دیجیتال داده و صدا وتصویررا دارا می باشد این پایانه های کوچک با استفاده از پوشش های یکپارچه ماهواره ای امکان اتصال هر نقطه ای را به نقطه دیگر بدون توجه به فاصله مکانی و حتی شرایط توسعه شهری فراهم آورده است و می تواند در عرض چند ساعت خط ارتباط مطمئنی را فراهم كند
شبكه مبتنی بر امکانات مخابرات
این شبكه قبلاً مبتنی بر خطوط اجاره ای LISELINE ,X28 بوده كه از سرعت و امنیت خوبی برخوردار نبوده اند اما در اینجا منظور ما از شبکه مبتنی برامكانات شرکت مخابراتی شبکه مبتنی بر خطوط PTP و PTMP مي باشد كه از اسلاف خود از كيفيت, امنیت و سرعت بیشتری برخوردار مي باشند.

ذيلا" انتظارات موجود از يك شبکه بین بانكي را با امکانات و محدودیتهای خطوط فوق الذكر مقایسه ميكنيم تا مشخص شود استفاده از كداميك بصرفه تر است.

1-طراحی خاص شبکه برای انتقال داده: به عبارت دیگر برخلاف شبکه های دیگر که ماهیتا" مبتنی بر نیازهای عمومی و برای انتقال صدا و...آن هم بصورت آنالوگ در نظر گرفته شده اند هردوي این شبکه ها برای انتقال داده های دیجیتال بانکی طراحی گردیده است
2-امنیت اطلاعات :در شبکه VSAT تجهیزات شبکه (ديشها و سويچها و رسيورها)بدلیل ساختار شبکه در اختیار بانکها قرار دارد و امکان دسترسی افراد غیر مجار به این شبکه ها وجود ندارد بنابراین از امنیت خوبی برخوردار هستند در مقایسه با آن خطوط PTMP مخابرات شبکه های خصوصی هستند که بر بستر شبکه عمومی قرار دارند که از امنیت بسیار بالایی نیز برخوردار می باشند
3- تداوم سرویس دهی :بنابر مطالعات انجام شده زمان متوسط بین خرابی ها برای پایانه های VSAT در حدود 100000 ساعت می باشد که ضریب اطمینان بسیار بالایی می باشد که آمارها ضریب اطمینانی بالاتر از 99/95٪ را نشان می دهد. خطوط PTMP توسط مخابرات بخوبی پشتیبانی می شوند و در موارد نادر منجمله کابل برگردان ها خطوط قطع می شوند که در این صورت شرکت مخابرات برابر قرارداد ملزم به رفع سریع خرابی و پرداخت جریمه بابت قطع ارتباط برابر تعرفه مربوطه می باشد.
4- سهولت تاسیس و توسعه شبکه : برای اتصال یک نقطه جدید به شبکه VSATفقط چند ساعت زمان مورد نیاز است اما در خطوط PTMP بدلیل نوپا بودن این خطوط این پروسه زمان بر می باشد که با ايجاد زیرساختهای ارتباطی در آینده امکان به حد اقل رساندن این زمان وجود دارد.
5-نظارت و مدیریت شبکه : در شبکه VSAT تجهیزات سخت افزاری و نرم افزاری بسیار پیچیده و قدرتمندی بمنظور نظارت و مديريت بر همه اجزا شبکه وجود دارد با اين حال در خصوص خطوط PTMP این امکان به نحو موثرتری وجود دارد.
6-انعطاف پذیری شبکه :در شبکهVSAT حسب نیاز کاربران استفاده از پورتهای مختلف مثلاً پورت سریال و امکان ارتباط شبکه های LAN بدون نیاز به router وجود دارد. در شبکه مبتنی بر خطوط PTMP با داشتنrouter امکان استفاده از پورتهای مختلف و ارتباط با شبکه های گوناگون وجود دارد.
7-کیفیت مطلوب ارتباط:درهر دو شبکه از مکانیزمهای کنترل خطای پیشرفته ای مانندCRC برای تضمین انتقال بدون خطای اطلاعات وجود دارد اما كيفيت ارتباط در خطوط PTMP بسیار بهتر مي باشد.
8-سرعت مناسب : ارتباط در شبکه VSAT با سرعتهایی متفاوتی برحسب نیاز کاربر قابل تنظیم است پروتكلهایVSAT را برحسب نیاز می توان تا سرعت kbps256 تعریف و تنظیم کرد. در این خصوص خطوط PTMP بسیار سرآمد بوده و حداقل سرعت خط برابر kbps 64 وبا تجهیزات موجود امکان ارتقای آن حتی تا mbps2 نیز وجود دارد
9- استفاده همزمان سرویسهای صوت و fax و داده و تصویر :در این خصوص شبکه مبتنی بر خطوط PTMP این کارها را با سرعت و کیفیت انتقال بهتری انجام می دهد
10- پوشش وسیع جغرافیایی :شبکهVSAT قابلیت توسعه در تمامی نقاط کره زمین را دار است در واقع در هر جایی که برق و چاه ارت وجود داشته باشد امکان وصل شدن به این شبکه وجود دارد.این مورد یکی از مزیت های شبکه VSAT نسبت به شبکه های مبتنی بر امکانات مخابرات می باشد.
هر دو شبکه کاربردهای گوناگونی دارند که ذیلا" به آن اشاره می شود.
الف-استفاده های ONLINE
1-POS
2-خود پرداز(ATM)
3-بانکداری ONLINEو ارائه حساب های متمرکز
4- ارتباط صوتی بین شعب با همدیگر و مرکز
5-اینترنت و اینترانت
ب-کاربریهای OFFLINE: برای انتقال فایلها و توزیع نرم افزار

هزينه استفاده از شبكه :هزینه استفاده از سرویسهای شبکه یکی از مهمترین عوامل در تعیین نوع شبکه جهت استفاده در سیستم بانکی می باشد که در مطالب بالا به آن اشاره نشد یکی از نقاط ضعف شبکه VSAT هزینه استفاده از این شبکه می باشد
برابر اطلاعاتی که از اداره انفورماتیک بانکهایی که از این شبکه استفاده می کنند(سپه –تجارت –ملت و...) بدست آمده هزینه استفاده از یک خط ماهواره ایVSAT با سرعت bps9600 به قرار زیر است:
1-هزینه خریداری دستگاههای زمینی به مبلغ ده میلیون تومان
2-هزینه نصب و راه اندازی
3-هزینه نگهداری ماهیانه
4-هزینه ثابت یک و نیم میلیون تومان برای ردوبدل حد اکثر چهل میلیون بایت در ماه
5-هزینه متغیر سی هزار تومان برای هر یک میلیون بایت استفاده شده بیش از چهل میلیون بایت در ماه
6-به هزینه های فوق هزینه ناشی از تورم سالیانه نیز افزوده خواهد شد
به عنوان يك مثال ساده براي قراردادی با شرایط بالا، فرض نماييد كه از ارتباط 9600 بیت بر ثانیه فوق بطور متوسط حدود 2500 بیت بر ثانیه در طی شبانه روز استفاده شود. با توجه به بيت‌هاي مدیریتی و پروتکل ارتباط، حدود 250 بابت بر ثانیه قابلیت ارسال و دریافت خواهد داشت. بنابراین 250 بابت، ضرب در 3600 ثانیه، ضرب در 24 ساعت، ضرب در 30 روز، مي‌شود حدود 600 ملون بايت در ماه. اگر 40 ميليون بايت از آن كم نماييم و براي هر يك ميليون بايت حداقل 30 هزار تومان حساب كنيم، مي‌شود حدود 17 ميليون تومان در ماه دلايلي براي اجبار به استفاده از اين نوع ارتباط مطرح مي‌شود كه مسايل امنيتي از آن جمله است كه در جاي خود بحث دارد اما براي قيمت چه بايد گفت؟! اگر هزينه يك سال را حساب كنيم، بيش از 200 ميليون تومان مي‌شود.
حال اینکه این هزینه در مورد شبکه مبتنی بر خطوط PTMP بسیار کمتر می باشد.
حال با جمعبندی مطالب بالا اینگونه برداشت می شود که از بسیاری جنبه ها خطوط PTMP از شبکه VSAT مطلوبتر می باشد اما باید توجه داشت که مقایسه دو شبکه فوق به طرفداری متعصبانه از شبکه PTMP منجر نشود زیرا براین شبکه نیز انتقاداتی وارد است
اداره دیتا پورت را به متقاضیان واگذار می کند در حالیکه شرکت باید بجای پورت یک شبکه و یا به اصطلاح یک ابر ارتباطی شامل طراحی و تجهیزات شبکه و انواع روتر, سوییچ و امنیت و پروتکل ارتباطی با قابلیتهای شبکه پشتیبان را در اختیار بانکها قرار دهد دیتا با ید خود را با نیازهای مشتريان هماهنگ کرده بطوریکه متقاضیان خطوط PTMP صرفاً با ارائه طرحی کلی نقطه مبدا و مقصد و زمان برقراری آنها طی جدول زمانبندی مشخص و در چهارچوب شرایط منصفانه و بدون پیگیری از لایه های پایین اداره دیتا بتوانند ارتباط خود را برقرار سازند مشکل دیگر این است كه مسوولین ديتا بمحض ارائه پورت مورد نظر خواستار پرداخت هزينه هاي مربوطه هستند اين در حاليست كه طراحي شبكه و نصب تجهيزات مورد نياز نيازمند گذشت زمان است و تا آن زمان عملا" نمي توان از اين امكانات استفاده كرد.علاوه برآن چون تجهيزات شبكه از جمله مودم وروتر بنا به پيشرفتهاي تكنولوژيكي سريعا" در حال تغيير هستند اين تغيرات بانكها را با مشكلاتي مواجه مي نمايدلذل اداره ديتا راسا" بايد متولي خريد اين تجهيزات باشد .
با در نظر گرفتن تمامي جهات برپايي شبكه هاي بانكي مبتني بر خطوط PTMP براي بانكها به صرفه تر خواهد بود
حال لازم است به وضعيت بانكهاي كشور از لحاظ شبكه ارتباطي بپردازيم


اخيرا"با هماهنگي هاي بعمل آمده ميان وزارت امور اقتصادي و دارايي و اداره فناوري اطلاعات تعداد زيادي از خطوط مخابراتي اختصاصي از نوع نقطه به نقطه (P2P) تحويل بانك‌ها گرديد.

بعضي از بانك‌ها در اين ميان با سماجت زياد و نااميد از ديگران به دنبال دريافت ارتباط از مخابرات بودند. با گشوده شدن راه، سرعت خود را زياد كرده و تا مي­توانستند و جا داشت، خطوط بيشتري درخواست كرده و فعال نمودند. سرآمد اين‌ها بانك ملت و سپس بانك رفاه بودند كه هر دو تقريبا تمام شعب خود را مجهز به خطوط دريافتي از مخابرات ايران نمودند. بانك سپه و مسكن نيز از نظر درصد خطوط به نسبت تعداد شعب، در رده بعدي هستند. اگر به تاريخچه ذهني خود مراجعه كنيم، چهار بانك نام برده، از آنهايي بودند كه رابطه چندان گرمي با شركت خدمات انفورماتيك نداشتند. سابقه برخورد بعضي نيز شهره خاص و عام است. زمان نشان داد كه سود بسياري از اين تصميم در زمينه ارتباطات بردند.

گروه دوم بانك‌هايي بودند كه با شركت خدمات قرارداد داشتند و از ارتباط ماهواره‌اي سود مي‌بردند. اين بانك‌ها با توجه به محدويت راه حل و سامانه‌اي كه در اختيار داشتند، امكان استفاده مطلوب از خطوط مخابراتي را نداشتند يا براي استفاده از آن ترغيب نمي‌شدند. البته ناگفته نماند كه محدوديت ذكر شده عمدي و اختياري بود. اكنون نيز با توجه به درخواست اندكي كه دارند، آينده روشني را ترسيم نكرده‌اند!

گروه سوم بانك‌هايي بودند كه محدوديت گروه دوم را نداشتند، اما با شركت مخابرات بر سر كيفيت خدمات بعد از فروش و نگهداري خطوط مخابراتي اختلاف داشتند و با تحليل‌هاي طولاني و مستمر، در پي عقد قرارداد براي دريافت خدمات با كيفيت بالا بودند. اين بانك‌ها محصول آماده‌اي هم براي كار نداشتند كه فشار آن باعث پيشبرد كار شود.
در يكي از جلسات هماهنگي وزارت فناوري اطلاعات و شبكه بانكي، يكي از مديران ارشد گروه سوم بر سر دريافت ابتدايي مشخصات كيفي و كيفيت خدمات بعد از فروش و قرارداد لازم با شركت مخابرات بحث مي نمود و ماه‌ها براين خواسته اصرار مي‌كرد، در حالي كه يكي از مديران ارشد گروه اول، ابتدا به دنبال دريافت خطوط اختصاصي با هر كيفيت ممكن بود و به مديران ارشد شركت مخابرات مي‌گفت كه سپس با همكاري يكديگر كيفيت را هم بالا مي‌بريم. به عبارت ديگر شعار اول راه بيانداز و بعد جا بيانداز را دنبال مي‌كردند. زمان نشان داد كه گروه اول موفق بودند و هزينه فعلي آنها بسيار ناچيزتر از گروه دوم است.
گروه اول تقريبا به آخر خط رسيده‌اند و اگر براي خطوط شهرستان تا تهران يك پشتيبان مناسب بيابند، شبكه‌اي با كيفيت خوب و ارزان خواهند داشت. با توجه به استاندارد آي.پي كه انتخاب كرده‌اند و پهناي باند حداقل 64 هزار بيت بر ثانيه كه از شعبه تا مركز است، همه گونه نرم‌افزار و كاربردي مانند اتوماسيون اداري، خدمات پست الكترونيك، خدمات اينترانت، تلفن، ويديو، و كليه كاربردهايي كه تحت اينترنت قابل دسترسي است را مي‌توانند ارايه نمايند.
گروه دوم كه از ماهواره خدمات (كه نوع خاصي است و با سرويس‌هاي كنوني كه عرضه مي‌شود فرق دارد) استفاده مي‌كنند، دو مشكل عمده دارند:
- پهناي باند آن براي كليه كارهاي شعبه كافي نيست و ارتقاي آن با اين قيمت‌ها و تجهيزات اصلا به صرفه و صلاح نيست.
2- استاندارد انتخاب شده (غير از آي.پي است)، براي كارهاي امروزي مناسب نيست و خدماتي را كه گروه اول مي‌توانند به راحتي استفاده نمايند، نمي‌توانند داشته باشند.

بنابراين دو راه در پيش رو دارند:

1- از خدمات مخابرات استفاده نكنند و خدمات ماهواره‌اي با استاندارد جديد خريداري كنند كه بعضي از بانك‌ها براي تعدادي محدود مناقصه نيز گذارده‌اند. براي اين كار خيلي دست به عصا حركت كنيد. شركت‌هايي كه مخابرات به رسميت شناخته است، هنوز از بلوغ و تجربه كافي برخوردار نيستند و در بعضي از حالات فرقي با يك شركت كوچك چند نفره كه يك بانك خود نيز مي‌تواند تاسيس كند ندارند.
2- از خدمات مخابرات استفاده نمايند و دركنار هزينه كمتر، به توان بالاتري هم برسند.
گروه سوم به مزاياي خطوط مخابراتي زميني پي برده و در صدد است كه خود را به قافله مخابرات برساند. راه حل ديگر كه عده‌اي از كارشناسان بانك به دنبال آن هستند، ماهوارهVSAT مانند شركت خدمات ولي با كيفيت و توان بيشتر و قيمت مناسبتر است. اين راه حل اگر براي نقاط دور افتاده يا بين شهرها ومركز استفاده شود و شركت مخابرات نيز جاگزيني نداشته باشد، راه حل بدي نيست.
البته حالات و تفاوت‌هاي زيادي براي مطالب گفته شده در بالا وجود دارد كه از حوصله اين مقاله خارج است.




خوشبختانه وزارت فناوري اطلاعات، آمار ارتباطات مخابراتي را به تفكيك بانك‌ها ارايه داده است كه در جدول زير ملاحظه مي فرماييد.


آمار ارتباط مخابراتي به تفكيك بانك‌ها به ترتيب خطوط فعال
رتبه نام بانك درخواست شده در مرحله قرارداد فعال
1 ملت 2238 207 1521
2 سپه 1783 1396 1058
3 رفاه 1264 1233 959
4 مسكن 996 907 588
5 تجارت 2477 2302 418
6 كشاورزي 1094 1046 187
7 پست بانك 416 278 169
8 صادرات 439 357 165
9 ملي 964 810 139
10 توسعه صادرات 74 65 34
11 صنعت ومعدن 44 38 32
12 سامان 83 63 22
13 پارسيان 143 62 21
14 كارآفرين 35 23 18
15 اقتصاد نوين 33 21 18
- جمع 12083 8808 5349


از جدول فوق بر مي‌آيد كه بانك ملت و رفاه با توجه به تعداد شعبه‌اي كه دارند، صد در صد از بستر زميني شركت مخابرات استفاده مي‌كنند. بانك هاي سپه و مسكن نيز بيش از 50 درصد از مخابرات استفاده مي‌كنند و در صورت نياز به صد در صد مي‌توانند برسند. بانك تجارت، كشاروزي و پست بانك با يك چهارم ظرفيت شروع كرده‌اند و قصد دارند كه به حداكثر برسند. بانك ملي و صادرات ظاهرا گرايشي به مخابرات ندارند. بانك صادرات با قراردادي كه براي طرح جامع با شركت خدمات منعقد كرده، آينده خود را ترسيم كرده و قرار است كه از ماهواره‌هاي VSAT استفاده كند. براي سرويس‌هاي ديگر نيز بايد فكري كند. بانك ملي هنوز آينده خود را بيان نكرده، اگر چه قراردادهايي براي اينكار بسته است. بانك‌هاي ديگر با توجه به تعداد كم شعبه در وضعيت خوبي هستند.

منبع


موضوعات مشابه: